Powiaty w Polsce dzielą się na dwa typy – powiaty ziemskie ora miasta na prawach powiatu. Do tej drugiej kategorii włączone zostały:

• Miasta o liczbie ludności ponad 100 tysięcy mieszkańców,
• Dawne stolice województw,
• Niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich.

Od 1 stycznia 2013 roku w Polsce 66 jednostek samorządu terytorialnego ma status miasta na prawach powiatu. Najwięcej, bo aż 19, znajduje się w województwie śląskim.

Dochody ogółem

Miasta na prawach powiatu w latach 2011 – 2013 generowały przeciętnie około 61 mld zł dochodów ogółem. Ponadto dochody tych jednostek od wielu lat znajdują się w trendzie wzrostowym.

Zdecydowana większość dochodów ogółem miast na prawach powiatu pochodzi z dochodów bieżących. W latach 2011 – 2013 stanowiły one średnio prawie 90% całości dochodów tych jednostek. Dochody generowane ze sprzedaży majątku odpowiadały przeciętnie za niewiele ponad 10% dochodów ogółem.

Strukturę dochodów ogółem miast na prawach powiatu przedstawia poniższy wykres.

Dochody bieżące

Najważniejszym źródłem dochodów bieżących są dochody podatkowe z udziałem na poziomie 45%. Na drugim miejscu znajdują się dotacje i subwencje, czyli środki otrzymywane z budżetu państwa, które odpowiadają za około 35% dochodów bieżących. Ostatnią kategorią są opłaty i pozostałe dochody operacyjne, których udział wynosi przeciętnie 20%.

Z powyższych danych wynika, że miasta na prawach powiatu prawie 2/3 swoich dochodów bieżących generują z tzw. dochodów własnych. Jest to dość korzystna sytuacja, ponieważ świadczy ona o stosunkowo niskim uzależnieniu tych jednostek od środków otrzymywanych z budżetu państwa.

Dochody podatkowe

Najważniejszą kategorią wchodzącą w skład dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego są bez wątpienia dochody podatkowe. Generowane są one między innymi z udziałów samorządów we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych, ale również z podatków pobieranych na szczeblu samorządowym takich jak podatek od nieruchomości czy podatek rolny.

To właśnie te podatki, ustalane i pobierane na szczeblu lokalnym, stanowią drugie najważniejsze źródło dochodów podatkowych miast na prawach powiatu. Ich udział w strukturze dochodów podatkowych wynosi przeciętnie blisko 35% i stale rośnie.

Jednakże, warto zaznaczyć że średnia dynamika wzrostu dochodów z podatków lokalnych w latach 2011 – 2013 była niższe od przeciętnej dynamiki dochodów ogółem miast na prawach powiatu.

Najważniejszą kategorią dochodów podatkowych jest udział miast na prawach powiatu w dochodach z podatku dochodowego od osób fizycznych. Odpowiada on za blisko 60% dochodów podatkowych tych samorządów. Ta sytuacja nie powinna nikogo dziwić, bowiem miasta na prawach powiatu często stanowią centralne punkty regionów, w których są położone i charakteryzują się dużo niższym bezrobociem niż inne samorządy położone w danym regionie.

Podsumowanie

Miasta na prawach powiatu stanowią ważną grupę jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Generują one roczne dochody ogółem na poziomie 61 miliardów złotych.

Zdecydowaną większość tych dochodów stanowią dochody własne, co świadczy o potencjale tych jednostek i częściowym uniezależnieniu od środków otrzymywanych z budżetu państwa.